Szał na borówki amerykańskie! Warto jeść garściami i zrobić przetwory na zimę. Te owoce obniżą cholesterol, ochronią mózg i pęcherz moczowy

Borówka amerykańska, zwana też borówką wysoką (Vaccinium corymbosum) lub niebieską jagodą, to krzew dorastający 2-4 metrów wysokości, uprawiany w Polsce na smaczne owoce. Wszystkie jej odmiany są zdrowe, ale na naszym rynku pochodzą przede wszystkim z odmian średniowczesnych (sierpniowych), takich jak bluecrop, najlepszych dla naszego klimatu.

Owoce borówki amerykańskiej są duże i jędrne, a pod granatową skórką z jasnoniebieskim nalotem kryje się żółty miąższ. Zbiera się je w sierpniu i wrześniu, po czym suszy w warunkach naturalnych (w zacienionym i przewiewnym miejscu) lub w temperaturze nieprzekraczającej 60 stopni Celsjusza.

Odmiany borówki amerykańskiej można podzielić pod względem czasu dojrzewania owoców, który przypada na okres od połowy lipca do początku września:

• wczesne: m.in. Duke, Patriot, Reka, Spartan,
• średnio wczesne i średnio późne: Bluecrop, Blu-ray, KaBluey, Northland,
• późne: Aurora, Darrow, Elliott, Jersey, Chandler.

Roślina należy do rodziny wrzosowatych i jest spokrewniona z borówką czernicą, tzw. czarną jagodą (Vaccinium myrtillum) oraz borówką brusznicą, inaczej borówką czerwoną (Vaccinium vitis-idaea).

Borówka wysoka pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie była jednym z gatunków uprawianych przez tysiąclecia przez rdzennych mieszkańców tych ziem. Roślina została udomowiona na początku dwudziestego wieku i obecnie jest hodowana w wielu odmianach na skalę przemysłową, a w Polsce zwłaszcza od końca lat dziewięćdziesiątych.

Surowcem leczniczym są owoce, a także liście borówki amerykańskiej. Okres ich zbioru przypada wcześniej, od czerwca do lipca, a suszenie najlepiej przeprowadzić w cieniu.

Borówka amerykańska to owoc ubogi w cukry i niskokaloryczny – porcja mieszcząca się w szklance (130 kcal) zapewnia niespełna 80 kcal. Porcja 100 g borówek amerykańskich (dwie garści) dostarcza:

• 84,2 g wody,
• 0,74 g białka,
• 0,33 g tłuszczu,
• 14,5 g węglowodanów, w tym:
• 9,96 g cukrów,
• 2,4 g błonnika,
• 0,28 mg żelaza,
• 77 mg potasu,
• 0,16 mg cynku,
• 0,336 mg manganu,
• 9,7 mg witaminy C,
• 0,418 m niacyny,
• 0,124 mg witaminy B5,
• 32 mg beta-karotenu.
• 80 mg luteiny i zeaksantny,
• 0,57 mg witaminy E,
• 19,3 mg witaminy K.

Borówka ma też stosunkowo niski indeks glikemiczny (IG 53), choć wartości powyżej 55 (do 69) są traktowane jako wartości średnie. Jednocześnie IG niebieskiej jagody jest dużo wyższe niż w przypadku jagody czarnej (IG 25).

Owoce leśne stanowią więc o wiele korzystniejszy wybór w przypadku zaburzeń glikemii i cukrzycy niż te hodowlane. Ma to również związek z faktem, że czernice są o wiele bogatsze w antyoksydanty niż borówki amerykańskie – mają ciemną skórkę, jak i miąższ.

Nadające owocom niebieskofioletowy kolor barwniki antocyjanowe obniżają poziom cukru we krwi i poprawiają tolerancję insuliny przez komórki organizmu. W owocach borówki wysokiej wciąż występują w istotnych ilościach, a towarzyszą im pewne ilości barwników żółtych, które chronią wzrok.

Owoce borówki amerykańskiej spożywane w ramach zbilansowanej diety mają działanie prozdrowotne, a ich przetwory mogą być wykorzystywane także w celach leczniczych. Podobnie, jak w przypadku borówki czarnej, jagody i liście są szczególnie przydatne w przypadku zaburzeń trawienia.

Owoce borówki amerykańskiej są środkiem odżywczym, wspomagającym stan naczyń krwionośnych i przeciwzapalnym. Przygotowane z nich napary działają ściągająco i moczopędnie, przez co bywają stosowane w stanach zapalnych – do płukania jamy ustnej oraz wewnętrznie w przypadku problemów z pęcherzem.

Spożywane regularnie jako element diety borówki zmniejszają stres oksydacyjny w organizmie, co także redukuje stan zapalny i wspomaga ochronę przed rozwojem chorób cywilizacyjnych. Dotyczy to zwłaszcza układu sercowo-naczyniowego:

• W jednym z badań spożywanie porcji 50 g borówek amerykańskich dziennie przez 8 tygodni ograniczyło utlenianie cholesterolu LDL u osób otyłych o 27 procent. Proces ten zapoczątkowuje rozwój miażdżycy naczyń krwionośnych, a w konsekwencji – choroby wieńcowej serca. W innych badaniach przemiany „złego” cholesterolu ograniczał znacznie dodatek 75 g borówek amerykańskich do głównego posiłku.
• W kolejnym dwumiesięcznym badaniu z udziałem osób otyłych zjadanie 50 g borówek prowadzi do redukcji podwyższonego ciśnienia tętniczego o 4-6 procent. Szczególnie pozytywny wpływ na układ krążenia odnotowano ponadto w przypadku kobiet po menopauzie.
• Korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy mają zwłaszcza antocyjany. Analizując dane ok. 93,6 tys. pielęgniarek zaobserwowane, że wysokie spożycie tych roślinnych pigmentów wiąże się z mniejszym ryzykiem zawału serca aż o 32 procent.

Związki aktywne borówek chronią przed stresem oksydacyjnym również komórki nerwowe, wspierając pracę starzejącego się mózgu i pomagając spowolnić rozwój demencji.

Spożywanie borówek i wyciskanego z nich soku pomaga też w ochronie przed infekcjami bakteryjnymi, m.in. pałeczką E. coli, ponieważ zapobiega ich przywieraniu do błon śluzowych. Owoce działają więc podobnie do żurawiny i mogą chronić w ten sposób również układ moczowy.

Owoce borówki mogą być spożywane bezpiecznie nawet przez dzieci, kobiety w ciąży i karmiące piersią. Przeciwwskazaniem do ich konsumpcji dotyczą tylko alergii na ten produkt, a także sytuacji spożywania skoncentrowanych wyciągów z owocu przez osoby zażywające leki przeciwcukrzycowe – w takiej sytuacji może dojść do nasilenia ich działania i powstania hipoglikemii.[/cyt]

Suplementacja diety diabetyka produktami z borówki powinna być więc konsultowana z lekarzem prowadzącym leczenie.

Owoce borówki amerykańskiej warto spożywać jako samodzielną przekąskę, a także dodatek do jogurtu, owsianki, musli czy koktajlu smoothie. To również popularny składnik deserów, a do tych najbardziej pożądanych należy ciasto oraz tarta z borówkami, a także muffiny, sernik czy babeczki.

Borówki warto też przerobić na domowe przetwory, takie jak dżem, konfitura, sok czy nalewka. Należy jednak pamiętać, że wymagają dodatku cukru, przez co nie są odpowiednie w przypadku cukrzycy, natomiast nalewka nie powinna być spożywana przez dzieci, kobiety w ciąży i karmiące oraz osoby, które powinny unikać alkoholu ze względu na choroby czy przyjmowane leki. W takich sytuacjach zalecane jest jedzenie owoców w stanie świeżym.

Przed spożyciem i przetwarzaniem owoce trzeba przebrać, odrzucając ogonki, sztuki niedojrzałe, uszkodzone i zepsute, a następnie umyć i osuszyć. Jeśli borówki będą gotowane, wystarczy przepłukać je na koniec dobrej jakości wodą i tylko osączyć.

Z nadmiaru borówek można łatwo przygotować sok na zimę. Zmiksuj w sumie 2,5 kg borówek i umieść w słoju wraz z 0,5 kg cukru, połącz składniki, przykryj słój i odstaw na dobę, od czasu do czasu mieszając. Następnie przecedź masę przez gęste sito, a sok rozlej do słoików i butelek. Pasteryzuj je 15 minut.

Przepis na dżem z borówki amerykańskiej wymaga dodania soku z cytryny, który pomaga żelować gotowy przetwór. Aby go przyrządzić, zasyp cukrem zgniecione lub lekko zmiksowane borówki amerykańskie – proporcja to zwykle 1 szkl. cukru (220 g) na 1 kg owoców. By dżem miał bardziej żelową konsystencję, warto dodać sok z całej cytryny lub przynajmniej 2 łyżki tego składnika. Gotuj 30-40 min, często mieszając, aż masa zgęstnieje, po czym przełóż ją do wyparzonych słoików.

Przepis na konfiturę z borówki amerykańskiej: umieść w garnku 1 kg borówek i 350 g cukru i łyżeczkę soku z cytryny, po czym podgrzewaj, aż cukier się rozpuści, a owoce puszczą sok. Przełóż do wyparzonych słoiczków i po ostudzeniu przechowuj w lodówce albo pasteryzuj słoiki 15 minut i przechowuj w temperaturze pokojowej.

Aby zachować właściwości borówki amerykańskiej na zimę, warto przygotować z niej prosta nalewkę z dodatkiem spirytusu rektyfikowanego.

Umieść w słoju w sumie 2,5 kg dojrzałych borówek amerykańskich, sypiąc je warstwami i przesypując w sumie 1,5 kg cukru – składnik ten powinien pokrywać owoce również z wierzchu. Przykryj naczynie czystą ściereczką i postaw na oknie na 4-5 dni, mieszając zawartość słoika kilka razy w ciągu dnia. Gdy owoce puszczą sok, zlej go do innego naczynia, a do słoika dodaj 0,5 l wody, by wypłukać resztki cukru. Dodaj ją do soku wraz z 1 l spirytusu 96 proc. obj. i odstaw jw. na 2-3 dni. Następnie całość przecedź, rozlej płyn do butelek i odstaw na 4-6 miesięcy w ciemne i chłodne miejsce.